संविधान अमृत महोत्सव सन २०२४-२५ पासून "घर घर संविधान" कार्यक्रम साजरा करणेबाबत..

दि.१६/१२/२०२४

विषय : संविधान अमृत महोत्सव सन २०२४-२५ पासून "घर घर संविधान" कार्यक्रम साजरा करणेबाबत.

संदर्भ : १. महाराष्ट्र शासन सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग शासन निर्णय क्रमांकः बीसीएच-२०.क्र.प्र/२४२५९२-शिक्षण/ मंत्रालय विस्तार, मुंबई दिनांक: १०/१०/२०२४

२. उपसचिव, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग, महाराष्ट्र शासन यांचे पत्र संकीर्ण २०२४/प्र.क्र.३३४/एसडी-४ दि.२२/११/२०२४

३. शालेय शिक्षण व साक्षरता विभाग, शिक्षा मंत्रालय, भारत सरकार यांची ऑनलाईन बैठक दि.१२/१२/२०२४

उपरोक्त संदर्भ क्र.१ व २ नुसार, दिनांक २६ नोव्हेंबर, १९४९ रोजी आपण संविधान स्वीकृत करुन दिनांक २६ जानेवारी, १९५० पासून संविधानाची अंमलबजावणी सुरु झाली. संविधानाचे महत्व अनेक स्तरांवर असुन भारतीय संविधानात समाजवादी, धर्मनिरपेक्ष, लोकशाही, गणराज्य घडविण्याचा व नागरिकांना सामाजिक, आर्थिक आणि राजनैतिक न्याय, विचार, अभिव्यक्ति, विश्वास, श्रद्धा व उपासना यांचे स्वातंत्र्य, तसेच दर्जा व संधीची समानता प्राप्त करून देण्याचा आणि त्या सर्वांमध्ये व्यक्तिची प्रतिष्ठा व राष्ट्राची एकता व एकात्मता, बंधुता या मूल्यांचा विचार केलेला आहे. संविधान हे एक जिवंत दस्तऐवज आहे जे देशाच्या विकासात आणि नागरिकांच्या जीवनाच्या गुणवत्तेत महत्वपूर्ण भूमिका बजावते.

भारतीय राज्यघटनेबाबत जागरूकता, तसेच संविधानाची मुल्ये शालेय, महाविद्यालयीन विद्यार्थी तसेच देशाचे भावी नागरिक यांच्यापर्यंत पोहचावीत यासाठी राज्यातील प्राथमिक व माध्यमिक शाळा, सर्व प्रकारची व्यावसायिक / बिगर व्यावसायिक महाविद्यालये, शैक्षणिक संकुले, शासकीय वसतिगृहे व शासकीय निवासी शाळा, शासन मान्यता प्राप्त अनुदानित/ विनाअनुदानित/ स्वयं अर्थसहाय्यित शाळा/ आश्रमशाळा व वसतिगृहे तसेच ग्रामीण व नागरी स्वराज्य संस्था, महाराष्ट्र विधानपरिषद/विधानसभा अशा सर्व ठिकाणी भारतीय संविधानास ७५ वर्ष पुर्ण झाल्यानिमित्त सन २०२४-२५ या अमृतमहोत्सवी वर्षात संविधान अमृत महोत्सव "घर घर संविधान" साजरा करणे संदर्भात कळविले आहे.

संदर्भ क्र.३ नुसार, शालेय शिक्षण व साक्षरता विभाग, शिक्षा मंत्रालय, भारत सरकार यांच्या दि.१२/१२/२०२४ च्या ऑनलाईन बैठकीतील मार्गदर्शक सूचनेनुसार दि.२६.११.२०२४ ते दि.२६.११.२०२५ या कालावधीत संविधान दिन साजरा करण्यासाठी सूचक उपक्रम देण्यात आले आंहेत. तदनुषंगाने शालेय स्तरावर खालील उपक्रमांचे आयोजन दि.२६.११.२०२४ ते दि.२६.११.२०२५ या कालावधीत करावे.

संविधान दिन साजरा करण्यासाठी सूचक उपक्रम

अ.क्र.       प्रस्तावित उपक्रम.     वर्षभर उपक्रम

१.तुमच्या राज्य/केंद्रशासित प्रदेशातील संविधान सभा सदस्यांना ओळखाः संविधान सभा सदस्यांची जयंती साजरी करा आणि त्यांच्या भूमिका, जबाबदाऱ्या, जीवनशैली इत्यादींवर चर्चा/अधिनियम करा. विद्यार्थ्यांसाठी NCERT DIKSHA प्लॅटफॉर्मवर ऑनलाइन प्रश्नमंजुषा आयोजन. लिंक: https://ncert.nic.in/constitution day.php

• हे उपक्रम वर्षभर राबवावेत.

२.सकाळ/परिपाठ (नोव्हेंबर, २०२४)

प्रास्ताविक वाचनः लोकशाही मूल्यांचे संवर्धन करण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी सकाळी परिपाठाच्या दरम्यान एकत्रितपणे संविधानाच्या प्रस्तावनेचे वाचन करावे.

गट चर्चाः शिक्षक आणि विद्यार्थी NCERT द्वारे तयार केलेल्या आणि DIKSHA वर अपलोड केलेल्या सामग्रीसह संविधानात अंतर्भूत केलेल्या तत्त्वांची निर्मिती आणि मार्गदर्शक तत्त्वे यावर चर्चा करावी.

३.भित्तिचित्र प्रकल्प (डिसेंबर, २०२४)

भित्तिचित्र प्रकल्पः विद्यार्थ्यांनी शाळेच्या भिंतींवर प्रस्तावना रंगवावी.

संविधाना भोवती असलेले सेल्फी पॉइंट्स/संविधान कोपरे स्थापित करावे.

४.चर्चा/वेबिनार/स्पर्धा (जानेवारी, २०२५)

प्रमुख पाहुणे व्याख्यानेः प्रतिष्ठित व्यक्ती, वकील, इतिहासकार किंवा न्यायाधीश संविधानाच्या निर्मितीबद्दल आणि त्याचे महत्त्व याबद्दल कथाकथन करण्यासाठी संधी उपलब्ध करून देणे. गटचर्चाः विद्यार्थी घटनात्मक अधिकारांच्या समकालीन प्रासंगिकतेवर चर्चा करावी.

वेबिनारः लोकशाही प्रक्रिया आणि नागरी जबाबदाऱ्यांबद्दल तज्ञांसह onilne प्रश्नोत्तरे.

५. साहित्यिक उपक्रम (फेब्रुवारी, २०२५)

ऐका आणि चर्चा कराः संविधान सभेचे वादविवाद ऐका आणि त्यांच्याभोवती चर्चा करा. कथाकथन सत्रेः राज्यघटना तयार करताना घडलेल्या महत्त्वाच्या घटनांचे वर्णन.

६. चित्रपट प्रदर्शन/प्रदर्शन (मार्च, २०२५)

चित्रपट/व्हिडिओ स्क्रीनिंगः राज्यघटनेच्या निर्मितीवर चित्रपट दाखवा

https://ncert.nic.in/constitution day.php

संविधान निर्मितीवरील प्रदर्शनी आयोजन करावे.

७. मॉडेल संविधान सभा/इतर स्पर्धा (एप्रिल, २०२५)

भूमिका निभावणेः संविधान सभेचे अध्यक्ष, मसुदा समितीचे अध्यक्ष इत्यादी भूमिका नियुक्त करा आणि त्यांना एक नाटक म्हणून कार्यान्वित करा. उदा. पहिली घटना सभेची बैठक. कविता वाचनः न्याय, स्वातंत्र्य, बंधुत्व इत्यादी विषयांवर. रांगोळी बनवणेः विद्यार्थी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याच्या विषयावर रांगोळी तयार करतील.

८. कला उपक्रम (मे, २०२५)

रेखाचित्र आणि घोषवाक्य लेखनः घटनात्मक आदर्शाचे वर्णन करून सर्जनशीलता प्रदर्शित करा आणि "आम्ही, भारताचे लोक..." सारख्या प्रभावी घोषणा तयार करणे. पोस्टर मेकिंग: विद्यार्थी "सर्वांसाठी समानता" किंवा "आमचे हक्क, आमचे अभिमान."

९. निबंध लेखन स्पर्धा (जून, २०२५):

खालीलपैकी एका विषयावरः- "हमारा संविधान, हमारा स्वाभिमान" किंवा "मी संविधान निर्माता असतो तर"

१०.अभिरूप संसद (जुलै, २०२५) लोकशाही प्रक्रियेचा अनुभव घेत विद्यार्थीचे समकालीन विषयांवर वादविवाद आयोजित करावेत.

११.समुदाय जागरूकता उपक्रम (ऑगस्ट, २०२५)

प्रभातफेरी/रॅली: संविधानात्मक जागृतीचा प्रचार करणाऱ्या बॅनरसह पहाटे रॅली काढावी. मानवी साखळी: विद्यार्थी एकता आणि समानतेवर भर देणारी प्रतीकात्मक साखळी तयार करावी. पथनाट्ये : घटनात्मक अधिकार आणि कर्तव्ये यांच्याशी संबंधित संदर्भात प्रकाश टाकणारी नाटके. संविधानासाठी धावणे/चालणे, हाफ मॅरेथॉन इ.

१२.सांस्कृतिक उपक्रम (सप्टेंबर, २०२५) रॅप्स/गाणी: तरुणांना गुंतवून ठेवण्यासाठी आधुनिक वाद्यासह देशभक्तीचे मिश्रण करणारे सादरीकरण.

नृत्य आणि वेशभूषा : भारतातील सांस्कृतिक विविधता आणि एकतेने प्रेरित कामगिरी.

१३.वाद/विवाद/बुकमार्क (ऑक्टोबर, २०२५)

संविधाना विषयी माहिती असलेल्या विद्यार्थ्यांमध्ये वादविवाद /उत्कृष्ट स्पर्धा आयोजित करावी. भारतीय संविधानाने प्रेरित बुकमार्क किंवा कोलाज डिझाइन करावेत.

१४.परिपाठामधील मधील विशेष बाबी (नोव्हेंबर, २०२५)

सकाळच्या परिपाठामध्ये मध्ये संविधानाचे महत्त्व, प्रतिज्ञा घेणे, मूलभूत हक्क आणि मूलभूत कर्तव्ये इत्यादींवर चर्चा करावी.

उपयुक्त संसाधने: https://ncert.nic.in/constitution day.php

https://mpa.gov.in/, https://constitution७५.com/

उपरोक्तप्रमाणे सर्व शाळांनी आयोजित केलेले विविध उपक्रमांचे फोटो, व्हिडिओ काढून (Geo Tagging Camera चा वापर करून) MyGov पोर्टलवर अपलोड करावे.

मा. संचालक यांनी मूळ टिपणी मान्य केली आहे.

(डॉ. माधुरी सावरकर) 16-12-24

उपसंचालक

राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषद, महाराष्ट्र, पुणे३०.

प्रत माहितीस्तवः

मा. प्रधान सचिव, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग, मुंबई

मा. आयुक्त, शिक्षण आयुक्त कार्यालय, पुणे